Profesor Lech Kajzer (1944-2016)

KAJZER Lech Jerzy (11 VIII 1944 Milanówek – 25 IX 2016 Łódź) syn Stefana i Marii z d. Hoser; archeolog. Ścieżka naukowa: 1967 mgr na Wydz. Filozoficzno-Historycznym UŁ, prom. prof. K. Jażdżewski; 1973 dr w Instytucie Historii Kultury Materialnej PAN, prom. prof. A. Nadolski; 1980 dr hab. n. humanist. w zakresie archeologii na Wydz. Filozoficzno-Historycznym UŁ; 1991 prof. zw. (Belweder – pierwsza nominacja Prezydenta Lecha Wałęsy). Ścieżka zawodowa: w Instytucie Historii Kultury Materialnej PAN: 1967–1978 asyst., adiunkt, doc. i prof. UŁ; 1992–2014 kier. Katedry Archeologii Historycznej UŁ (od 1996 Instytutu Archeologii); 1993 prof. zw. UŁ; 1996–2008 dyr. Instytutu Archeologii UŁ, 2014–2015 tamże na 1/4 etatu. Kierunki badawcze: archeologia hist.; hist. kultury materialnej; dzieje architektury i budownictwa. Recenzje dorobku naukowego: 5 rec. w przew. prof., ok. 10 rec. hab., ok. 20 rec. dokt. Współpraca z ośrodkami naukowymi: przez wiele lat współpr. ze środowiskiem konserwatorskim w sprawie ochrony i konserwacji zabytków; czł. europejskich korporacji badaczy zamków: Castella Maris Baltici, Castrum Bene. Członkostwo w organizacjach: od 1985 czł. ŁTN; czł.: Stow. Historyków Sztuki, Tow. Naukowego Sandomierskiego, Włocławskiego Tow. Naukowego, Komitetu Nauk Pra- i Protohistorycznych PAN, wiceprzewodn. Komisji Archeologii Średniowiecza i Nowożytności tamże; czł. Rady Nauk. Instytutu Archeologii i Etnologii PAN, International Council on Monuments and Sites (ICOMOS), Comité Permanent „Castrum Bene”, Castella Maris Baltici; czł. Rady Ochrony Zabytków przy MKiDN; czł. muzealnych Rad Nauk., np. Muzeum Archeologicznego w Gdańsku, Muzeum Okręgowego w Sieradzu. Udział w redakcjach czasopism: czł. Rad Red. w czasopismach PAN, centralnych i regionalnych z dziedziny archeologii i dyscypl. pokrewnych: „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica”, „Archeologia Historica Polona”, „Kwartalnika Historii Kultury Materialnej”. Kształcenie kadry naukowej: prom. 15 dokt. Dydaktyka: archeologia hist.; archeologia wczesnośredniowieczna; hist. archeologii; wstęp do muzealnictwa. Odznaczenia i nagrody: 1997 Srebrny Krzyż Zasługi; 2005 Złoty Krzyż Zasługi; Nagrody Rektora i Dziekana; Medal Stow. Historyków Sztuki; Medale i Odznaczenia za Zasługi nad Badaniem i Ochroną Zabytków w poszczególnych woj., np. sieradzkiego; pośmiertnie Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski. Inne: przewodn. Rady Nauk. Instytutu Archeologii i Etnologii PAN; czł. Rady Programowej Narodowego Instytutu Dziedzictwa. Hobby: lektury; podróże; lenistwo na trawie. Bibliografia podmiotowa w wyborze: dorobek nauk. ponad 600 poz. Zamki i społeczeństwo. Przemiany architektury i budownictwa obronnego w Polsce w X–XVIII wieku (Łódź 1993); Wstęp do archeologii historycznej w Polsce (Łódź 1996); Zamki i dwory obronne w Polsce centralnej (Warszawa 2004); Dwory w Polsce. Od średniowiecza do współczesności (Warszawa 2010); O dworach murowanych na Mazowszu słów kilka, [w:] M. Bis, W. Bis (red.), Rzeczy i ludzie. Kultura materialna w późnym średniowieczu i w okresie nowożytnym. Studia dedykowane Marii Dąbrowskiej (Warszawa 2014).

Żródło: Słownik członków Łódzkiego Towarzystwa Naukowego 2010-2015

Profesor Leszek Kajzer, archeolog, historyk kultury materialnej, badacz architektury militarnej, dworów, pałaców, klasztorów i kościołów poznawanych przy użyciu metod archeologiczno-architektonicznych, zainteresowany średniowieczem i czasami nowożytnymi a także problemami konserwatorstwa i ochrony zabytków. Urodził się 11 sierpnia 1944 r. w Milanów-ku koło Warszawy. W 1950 r. przyjechał do Łodzi. Tu ukończył szkołę podstawową i liceum. Po maturze, którą zdał w 1962 r., rozpoczął studia na Wydziale Filozoficzno-Historycznym Uniwersytetu Łódzkiego, na kierunku: archeologia Polski pierwotnej i starożytnej. Ukończył je w 1967 r. i obroniwszy pracę na temat Współczesny stan badań nad zagadnieniem ciągłości osadnictwa, napisaną pod kierunkiem prof. dr hab. Konrada Jażdżewskiego, otrzymał tytuł magistra filozofii w zakresie archeologii. W tym samym roku został zatrudniony na stanowisku asystenta w Zakładzie Archeologii Polski Środkowej Instytutu Historii Kultury Materialnej Polskiej Akademii Nauk. Wszedł w skład nowo utworzonej Pracowni Historii Dawnego Uzbrojenia, którą kierował prof. Andrzej Nadolski. Zadaniem tej pracowni było podjęcie badań nad problemami broni i uzbrojenia w średniowieczu i czasach nowszych. Grupa badawcza, którą popularnie określano mianem „bronioznawcy”, zajmowała się zbieraniem materiałów do przygotowywanego katalogu, obejmującego uzbrojenie i ubiór rycerski w średniowieczu. Z czasem zakres zainteresowań bronioznawców obejmował młodsze odcinki dziejowe. Członkowie tej grupy penetrowali muzea, biblioteki, archiwa miejskie, państwowe, kościelne i prywatne, a także zespoły klasztorne. Wymienione obiekty kryły interesujące i cenne zabytki ikonograficzne, które wymagały od badaczy znajomości historii sztuki, w związku z tym ta dziedzina nauki stała się dla L. Kajzera kolejną specjalnością, którą zgłębił tak doskonale, jak archeologię. Rezultatem tych poszukiwań była praca nt. Uzbrojenie i ubiór rycerski w średnio-wiecznej Małopolsce w świetle źródeł ikonograficznych, którą przedstawił i obronił w 1973 r. w Instytucie Historii Kultury Materialnej PAN w Warszawie. Na tej postawie otrzymał stopień doktora i stanowisko adiunkta. W 1978 r. w wyniku porozumienia między instytucjami przeszedł do pracy w Katedrze Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego. W maju 1980 r. odbył kolokwium habilitacyjne na podstawie rozprawy Studia nad świeckim budownictwem obronnym województwa łęczyckiego w XIII-XVII wieku (druk 1980 r.). Po habilitacji został mianowany docentem, a od jesieni 1990 r. profesorem nadzwyczajnym. W lipcu 1991 r. został profesorem tytularnym, a w roku 1993 otrzymał etat profesora zwyczajnego. W nowym miejscu pracy zmienił kierunek swoich zainteresowań i podjął badania archeologiczno-architektoniczne obiektów obronnych, dworów i rezydencji, fortalicji i zespołów osadniczych z czasów od średniowiecza do nowożytności. Podejmując badania tak różnorodnych obiektów, miał świadomość trudności, które go czekały, ale miał za sobą poważne doświadczenia i znajomość metod postępowania badawczego. Już w czasie studiów i po ich ukończeniu brał udział w pracach terenowych, prowadzonych przez znakomitych archeologów: Waldemara Chmielewskiego, Jerzego Kmiecińskiego, Janinę Kamińską, Andrzeja Nadolskiego. Za swego mistrza uznawał prof. Bohdana Guerquina – znakomitego znawcę zabytkowej architektury i jej dziejów. Wypełniając swoje obowiązki dydaktyczne i administracyjne, jednocześnie prowadził liczne i długotrwałe badania terenowe. W jego badaniach uczestniczyli współpracownicy i studenci, odbywający praktyki terenowe. W latach pracy na Uniwersytecie Łódzkim samodzielnie, lub korzystając ze współpracy kolegów, kierował wykopaliskami na około stu stanowiskach archeologicznych, prowadził liczne badania weryfikacyjno-sondażowe w Polsce i wielu krajach europejskich, np. Wielkiej Brytanii, Danii, Hiszpanii, na Węgrzech i w Czechosłowacji. Materiały z badań opracowane zostały w publikacjach L. Kajzera, a także stały się podstawą wielu prac dyplomowych studentów archeologii. Profesor Kajzer pisał dużo, a relacje z badań publikował w krótkim czasie po ich zakończeniu. O wielkości Jego dorobku piśmienniczego świadczy liczba publikacji, która sięga niemal 600 pozycji, w tym 26 książek (kilka powstało przy udziale innych autorów). Prace Jego opublikowano w piętnastu krajach Europy i w Stanach Zjednoczonych. Kilka publikacji uznawanych jest jako dzieła podręcznikowe, które służyć mogą nie tylko studentom, ale także wszystkim „prowadzącym rozpoznania archeologiczno-architektoniczne, stanowiącym przewodnik po-stępowania badawczego począwszy od prac przygotowawczych do eksploracji, a kończąc na opracowaniach wyników przeprowadzonych rozpoznań” (S. Kołodziejski). Dziełem, które odzwierciedla obszerny za-kres wiedzy i zainteresowań Profesora, jest wydany w postaci albumowej Leksykon zamków w Polsce (2000 r.). Obok archeologii i historii kolejną dziedziną Jego zainteresowań była historia sztuki, szczególnie historia architektury. W działalności Profesora bardzo ważne miejsce zajmowała dydaktyka. Prowadził wykłady kursowe, monograficzne, seminaria magisterskie i doktoranckie, na które uczestnicy przybywali z różnych ośrodków naukowych – polskich i zagranicznych. Poważnym osiągnięciem jest kształcenie i promowanie młodej ka-dry. Pod Jego opieką zdobyło dyplomy licencjackie – 32 osoby; magisterskie – 187 osób, doktorskie – 16 osób. Ponadto Profesor przygotował 5 wniosków w sprawie nadania stopni profesorskich, napisał około 20 recenzji prac doktorskich i około 10 recenzji prac habilitacyjnych. Od stycznia 1992 roku pełnił funkcję kierownika Katedry Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego. Za Jego kadencji Katedra została prze-kształcona w Instytut Archeologii. Na podstawie Zarządzenia Rektora, prof. dr hab. Michała Seweryńskiego, z dn. 31.05.1996 r. powstał Instytut Archeologii z następującymi jednostkami naukowo-dydaktycznymi: Katedrą Archeologii Historycznej (wraz ze Stacją Archeologiczną w Klonowicach), Katedrą Bronioznawstwa, Zakładem Epoki Brązu i Żelaza (od 2000 r. Katedra), Zakładem Archeologii Pomorza (ze stacją w Białych Błotach), Zakładem Epoki Kamienia, Pracownią Archeologii Śródziemnomorskiej, Biblioteką oraz Pracownią Konserwacji Zabytków i pionem technicznym. Prof. L. Kajzer, podtrzymując zapoczątkowaną przez poprzedników ideę współpracy z zagranicznymi instytucjami naukowymi, większą uwagę skupił na podniesieniu rangi i prestiżu łódzkiej archeologii uniwersyteckiej. Drogą do tego celu były starania o zwiększenie liczby samodzielnych pracowników naukowych, mobilizacja młodszych pracowników do podnoszenia kwalifikacji przez zdobywanie kolejnych stopni naukowych, a także podejmowanie działań administracyjnych i organizacyjnych, dających możliwość permanentnego rozwoju naukowo-badawczego współpracowników. Dla podniesienia rangi Instytutu Archeologii UŁ ważnym czynnikiem stała się rozbudowa oferty edukacyjnej, zawierającej różnorodne specjalizacje, prezentowane przez dobrze wykształcone kadry dydaktyków. Zasługą prof. L. Kajzera było doprowadzenie Instytutu do tak wysokiego poziomu, na którym odzyskał prawa akademickie w zakresie doktoryzowania (od 24.03.1997) oraz habilitowania (od 28.02.2005). Ponadto, poddając Instytut okresowej ocenie Uniwersyteckiej Komisji Akredytacyjnej (po raz pierwszy 25.06.1999 roku), uzyskał akredytację na pięć lat, ponawianą kilkakrotnie na kolejne lata. Do trudnych problemów organizacyjnych, które prof. Kajzer starał się rozwiązać, by poprawić funkcjonowanie Instytutu, należały sprawy lokalowe. Dla przypomnienia informacja: początkowo Katedra Archeologii UŁ mieściła się na pl. Wolności 14 w gmachu należącym do Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego. Potem przemieszczana była wielokrotnie. Na skutek interwencji prof. L. Kajzera, licznych wizyt i pism do Pana Rektora, jesienią 1996 r. władze uniwersyteckie przydzieliły Instytutowi lokum w kamienicy przy ul. Pomorskiej 96. Lokal ten nie zapewniał dostatecznych warunków pracy dydaktycznej i działalności naukowej. Po wielu latach, dzięki nieustannym staraniom L. Kajzera o poprawę sytuacji lokalowej Instytutu Archeologii, Rektor UŁ prof. dr hab. Wiesław Puś podjął decyzję o przekazaniu Instytutowi budynku przy ul. Uniwersyteckiej 3. Przeprowadzka odbyła się w ostatnie dni grudnia 2008 r. już po dobrowolnej rezygnacji prof. L. Kajzera z kierowania Instytutem. W mijającym roku, gdy zabrakło Profesora Kajzera – Instytut przeżywa nowy etap „wędrówki”. Profesor L. Kajzer był członkiem licznych komitetów komisji i towarzystw naukowych w kraju i za granicą. Wiele z nich powierzyło Mu ważne funkcje. Był On członkiem Polskiego Komitetu Narodowego ICOMOS, członkiem międzynarodowych korporacji badaczy zamków – Comite Permanent „Castrum Bene” oraz Castella Maris Baltici, członkiem komitetu European Symposium for Teacher of Medieval Archaeology, Rady Programowej Narodowego Instytutu Dziedzictwa, Komitetu Nauk Pra- i Protohistorycznych PAN oraz wiceprzewodniczącym Komisji Archeologii Średniowiecza i Nowożytności tegoż Komitetu. Był członkiem Rady Ochrony Zabytków przy trzech kolejnych ministrach Kultury i Dziedzictwa Narodowego; członkiem ministerialnych rad archeologicznych, ekspertem Uniwersyteckiej Komisji Akredytacyjnej w zakresie archeologii, członkiem muzealnych rad naukowych; członkiem rad redakcyjnych czasopism, w tym „Kwartalnika Historii Kultury Materialnej PAN”; rad naukowych przy wojewódzkich konserwatorach zabytków, np. w Poznaniu i w Łodzi. Był członkiem towarzystw naukowych: Łódzkiego Towarzystwa Naukowego, Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Włocławskiego Towarzystwa Naukowego, Towarzystwa Naukowego Sandomierskiego i kilku innych. Za swoje prace i osiągnięcia w zakresie dydaktyki oraz działalności badawczej i naukowej był nagradzany i odznaczony. W 1997 r. od Uniwersytetu Łódzkiego otrzymał Srebrny Krzyż Zasługi. Wojewoda Kujawsko-Pomorski z okazji 35-lecia pracy naukowej uhonorował Go w 2005 r. Złotym Krzyżem Zasługi. Łódzki Oddział Stowarzyszenia Historyków Sztuki odznaczył Go pamiątkowym Medalem Stowarzyszenia. Otrzymywał wielokrotnie medale i odznaczenia za zasługi w badaniu i ochronie zabytków w poszczególnych województwach. W uznaniu osiągnięć w dziedzinie nauki i dydaktyki, a także jako wyraz wielkiego szacunku i sympatii współpracowników, przyjaciół, kolegów i wychowanków powstało zbiorowe dzieło, pt. Przeszłość z perspektywy źródeł materialnych i pisanych. Praca dedykowana prof. dr hab. Leszkowi Kajzerowi z okazji 35-lecia pracy naukowej [Archaeologia Historica Polona 2005, t. 15/1 i 2], wydane przez Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu w 2005 r. Profesor Leszek Kajzer zmarł 25 września 2016 r., uroczystości pogrzebowe odbyły się 30 września na Cmentarzu Rzymskokatolickim św. Józefa w Łodzi, ul. Ogrodowa 39. Pozostanie w naszej pamięci i sercach na zawsze. Maria

Magdalena Blombergowa

Źródło: Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń Łódzkiego Towarzystwa Naukowego 2016