Profesor Maria Nartonowicz-Kot (1950-2015)

NARTONOWICZ-KOT Maria z d. Nartonowicz (23 I 1950 Tomaszów Mazowiecki – 26 XI 2015 Łódź) córka Adolfa i Genowefy z d. Wadlewskiej, historyk. Ścieżka naukowa: w UŁ: 1973 mgr, kier. prof. dr hab. B. Wachowska, 1982 dr, prom. taż, 2001 dr hab. Ścieżka zawodowa: w Zakładzie Najnowszej Historii Polski UŁ: 1973–1982 asyst. stażysta, asyst. i st. asyst., od 1982 adiunkt; od 2001 adiunkt w Katedrze Najnowszej Historii Polski UŁ; od 2004 prof. UŁ; od 2008 dyr. Instytutu Historii UŁ. Kierunki badawcze: dzieje masowych ruchów społ.-politycznych (ze szczególnym uwzględnieniem ruchu socjalistycznego); hist. społ. Drugiej Rzeczypospolitej; biografistyka dziejów najnowszych; hist. nauki i tow. nauk.; dzieje samorządu terytorialnego; hist. Polski Środkowej; kwestia kobieca w Polsce (XIX–XX w.). Najważniejsze dokonania naukowe: kompleksowe oprac. dziejów ruchu socjalistycznego w Łodzi w latach 20. i 30. XX w., stanowiące cenny wkład w rozwój wiedzy na temat dziejów łódzkiego samorządu i problemów miasta w okresie międzywojennym oraz hist. pol. ruchu socjalistycznego w XX w.; szczegółowa analiza funkcjonowania społeczności małomiasteczkowych i wiejskich w okresie międzywojennym na przykładzie wybranych miejscowości z regionu Polski Środkowej; określenie zasadniczych kierunków przemian samorządu terytorialnego na ziemiach Polski Środkowej w XIX i XX w. i analiza współczesnej aktualności lokalnych tradycji samorządowych. Członkostwo w organizacjach: od 1973 czł. Polskiego Tow. Historycznego, 2003–2006 czł. Zarządu Głównego tamże, 2003–2006 czł. Komisji Dydaktycznej tamże; od 2002 czł. ŁTN; czł. ZNP; kier. Sekcji Historycznej Uniwersytetu Trzeciego Wieku w Łodzi; przewodn. Rady Muzealnej Muzeum im. Antoniego hrabiego Ostrowskiego w Tomaszowie Mazowieckim; przewodn. Okręgowego Komitetu Olimpiady „Losy żołnierza i dzieje oręża polskiego” w Łodzi. Udział w redakcjach czasopism: czł. Komitetu Red. „Bibliotheca Thomasoviensis”; 1983–2003 sekr. nauk. „Rocznika Łódzkiego”; od 2003 red. nacz. „Rocznika Łódzkiego”; czł. Rady Nauk. „Między Wisłą a Pilicą”; przewodn. Rady Nauk. „Muzealnego Rocznika Historycznego”. Kształcenie kadry naukowej: prom. 7 dokt. Dydaktyka: edukacja regionalna; hist. i kultura Łodzi i regionu do 1945; hist. Polski 1918–1945; społeczeństwo Drugiej Rzeczypospolitej: wielowyznaniowe, wielonarodowe, wielokulturowe; samorząd terytorialny. Odznaczenia i nagrody: 6 razy Nagrody Rektora UŁ za pracę nauk., dydakt., wychowawczą i organizacyjną; 1983 Nagroda MEN, indyw. III°; 1983 Nagroda Prezydenta Miasta Łodzi; 1988 Honorowa Odznaka Miasta Łodzi; 1990 Nagroda MEN, zespoł. II°; 2000 Medal KEN; 2001 Nagroda Rektora UŁ, indyw. I°; 2002 Nagroda Prezydenta Miasta Łodzi, indyw.; 2003 Złota Odznaka UŁ; 2007 Nagroda Rektora UŁ, zespoł. II°; 2007 Nagroda „Złoty Exlibris” Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki im. Marszałka J. Piłsudskiego w Łodzi dla red. za publ. Konstantynów Łódzki. Dzieje miasta; 2009 Medal UŁ w Służbie Społeczeństwu i Nauce; 2010, 2011 Nagrody Rektora UŁ, zespoł.; 2010 Nagroda Nauk. Prezydenta Miasta Łodzi, zespoł.; 2011 Złoty Medal za Długoletnią Służbę. Inne: czł. Komitetu Red. Tomaszowskiego słownika biograficznego. Bibliografia podmiotowa w wyborze: dorobek nauk. 89 poz. Samorząd łódzki wobec problemów kultury w latach 1919–1939, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” (1985, 21); Polski ruch socjalistyczny w Łodzi w latach 1927–1939 (Łódź 2001); Głowno. Dzieje miasta (Łódź 2010, red.); Sieradz. Dzieje miasta, t. 2: 1793–1939 (Łódź–Sieradz 2014, współred.); Powstanie styczniowe w Łodzi i regionie. Studia i materiały (Łódź 2014, współred.).

Żródło: Słownik członków Łódzkiego Towarzystwa Naukowego 2010-2015

Maria Nartonowicz (po ślubie z Janem Kotem używająca nazwiska Nartonowicz-Kot) urodziła się 23 stycznia 1950 roku w Tomaszowie Mazowieckim. W tym mieście ukończyła szkołę podstawową i średnią. Egzamin dojrzałości zdała w roku 1968 w tomaszowskim I Liceum Ogólnokształcącym. W tym też roku podjęła studia w Instytucie Historycznym (od 1970 r. Instytucie Historii) Uniwersytetu Łódzkiego. W trakcie studiów wykazywała się aktywnością w studenckim ruchu naukowym w ramach Studenckiego Koła Naukowego Historyków, którego była także prezesem. Studia historyczne z wyróżnieniem ukończyła w 1973 r. otrzymując tytuł zawodowy magistra historii. W tym samym roku rozpoczęła pracę zawodową w Zakładzie Najnowszej Historii Polski Instytutu Historii UŁ, początkowo jako asystent stażysta, a następnie jako asystent i starszy asy-stent. W pierwszym okresie pracy zawodowej w badaniach naukowych Maria Nartonowicz-Kot skoncentrowała się na problemach historii najnowszej, a zwłaszcza na funkcjonowaniu instytucji samorządowych w Drugiej Rzeczypospolitej, ich osiągnięciach i obliczu politycznym. Zwieńczeniem tego etapu pracy naukowej było przygotowanie dysertacji doktorskiej pt. Polityka i działalność kulturalna samorządu łódzkiego w latach 1919-1939 napisanej pod kierunkiem prof. dr hab. Barbary Wachowskiej. Obrona i nadanie stopnia doktora nauk humanistycznych w zakresie historii miały miejsce w roku 1982. Doktorat został wyróżniony w 1983 r. nagrodą indywidualną III stopnia Ministra Szkolnictwa Wyższego i Techniki oraz nagrodą Prezydenta miasta Łodzi. Część tej obszernej dysertacji doktorskiej pt. Samorząd łódzki wobec problemów kultury w latach 1919-1939 została wydana jako monografia przez Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego w 1985 roku. Natomiast kilka innych problemów zawartych w dysertacji zostało opublikowanych w formie artykułów na łamach „Rocznika Łódzkiego” i „Acta Universitatis Lodziensis. Folia historia”. Po obronie doktoratu Maria Nartonowicz-Kot pracowała jako adiunkt w Zakładzie (a następnie Katedrze) Historii Polski Najnowszej UŁ. Jej zakres badawczy uległ wyraźnemu rozszerzeniu. Obok kontynuacji dotychczasowych badań pojawiły się nowe płaszczyzny badawcze związane z masowymi ruchami społecznymi. Z tego właśnie zakresu przygotowała rozprawę habilitacyjną pt. Polski ruch socjalistyczny w Łodzi w latach 1927-1939. Monografia opublikowana w 2001 r. przez Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego została wyróżniona nagrodą Rektora UŁ I stopnia oraz nagrodą Prezydenta miasta Łodzi. Stała się ona najważniejszym osiągnięciem w przewodzie habilitacyjnym, dzięki któremu Maria Nartonowicz-Kot uzyskała stopień naukowy doktora habilitowanego nauk humanistycznych w zakresie historii, specjalność historia najnowsza. W roku 2004 uzyskała stanowisko profesora nadzwyczajnego w Katedrze Historii Polski Najnowszej UŁ. W ostatnich latach obok problematyki politycznej w kręgu zainteresowań badawczych prof. Marii Nartonowicz-Kot pozostawała szeroko rozumiana biografistyka, badania elit politycznych Drugiej Rzeczypospolitej, problemy związane z samorządem terytorialnym, dzieje nauki i towarzystw naukowych, kultura Polski okresu międzywojennego, tradycja niepodległościowa Drugiej Rzeczypospolitej, kwestia kobieca w XX w., badania nad przeszłością Łodzi i regionu Polski Centralnej. Przygotowywała biografię wybitnego działacza politycznego, związanego z ruchem socjalistycznym w dwudziestoleciu międzywojennym – Bronisława Ziemięckiego. Dorobek naukowy prof. Marii Nartonowicz-Kot zamyka się liczbą ponad 130 publikacji, w tym osiem monografii autorskich i współautorskich, kilkadziesiąt oryginalnych artykułów zamieszczonych w czasopismach naukowych i monografiach wieloautorskich, a ponadto recenzje, sprawozdania naukowe, hasła słownikowe, redakcja monografii. Obok dysertacji doktor-skiej i rozprawy habilitacyjnej należy wskazać jeszcze poczytną monografię Patroni łódzkich ulic (2012) i Powstanie styczniowe w Łodzi i w regionie. Studia i materiały (2013), których była współautorką. Obok pracy naukowej prof. M. Nartonowicz-Kot aktywnie uczestniczyła w pracach na rzecz Instytutu Historii, Wydziału Filozoficzno-Historycznego i Uczelni. Od 2008 r. do chwili śmierci pełniła funkcję dy-rektora Instytutu Historii UŁ, ponadto kierowała Podyplomowym Studium Nauczania Wiedzy o Społeczeństwie. Była członkiem Senatu UŁ z ramienia ZNP, wchodziła w skład kilku komisji uczelnianych i wydziałowych. Niezmiernie ważną rolę w życiu zawodowym prof. M. Nartonowicz-Kot zajmowały zajęcia dydaktyczne i kształcenie młodych adeptów cechu historycznego. W ponad czterdziestoletniej pracy zawodowej pro-wadziła różnego typu zajęcia dydaktyczne, poczynając od ćwiczeń, konwersatoriów, poprzez proseminaria, wykłady kursowe i monograficzne oraz seminaria magisterskie i doktorskie. Wypromowała sześciu doktorów, a kolejne dysertacje pisane pod Jej kierunkiem są na ukończeniu. Była recenzentką i członkiem komisji w przewodach habilitacyjnych i doktorskich również realizowanych w innych ośrodkach naukowych w Polsce. Ponadto pod Jej kierunkiem powstało ponad 130 prac magisterskich i kilkanaście prac licencjackich na kierunkach historia i regionalistyka kulturowa. Promowała także prace dyplomowe z historii i wiedzy o społeczeństwie na studiach podyplomowych. Była osobą bardzo lubianą przez studentów i uczniów, którym poświęcała wiele czasu i traktowała z wielką życzliwością. Na prowadzone przez Nią seminaria zawsze było wielu chętnych. W życiu prof. Marii Nartonowicz-Kot ważne miejsce zajmowało Polskie Towarzystwo Historyczne. Związała się z nim w roku 1973 wraz z podjęciem pracy w Uniwersytecie Łódzkim. Już trzy lata później pod-jęła się dwóch bardzo ważnych zadań na naszym łódzkim gruncie, które realizowała do końca swoich dni. Pierwsze z nich, to praca w zespole redakcyjnym sztandarowego periodyku PTH „Rocznika Łódzkiego”. W 1976 r. bowiem zaczęła pełnić obowiązki zastępcy sekretarza naukowego Stefana Pytlasa w czasopiśmie ukazującym się wówczas pod redakcją Barbary Wachowskiej (od tomu 22 (25), a oficjalnie z odpowiednim zapisem na stronie redakcyjnej „Rocznika” od tomu 25 (28) w 1979 r. Niebawem objęła funkcję sekretarza naukowego periodyku i pełniła ją przez 21 lat, tj. od 33 do 51 tomu w latach 1983-2003. Dzięki zaangażowaniu całego zespołu redakcyjnego udało się przezwyciężyć trudne lata w funkcjonowaniu pisma z powodu zaprzestania finansowania prawie wszystkich periodyków nie tylko na szczeblu centralnym, ale także na wszystkich szczeblach samorządowych województwa łódzkiego. Od tomu 44 w 1997 r. „Rocznik Łódzki” wyda-wany jest wspólnie z Archiwum Państwowym w Łodzi. Jej doświadczenie i umiejętności negocjacyjne spowodowały, że wybrany w 2003 r. Zarząd Oddziału Łódzkiego PTH powierzył Jej funkcję wiceprezesa ds. wydawniczych i obowiązki redaktor naczelnej „Rocznika Łódzkiego”. Pod Jej redakcją ukazało się 12 kolejnych tomów (t. 52-63) w latach 2004-2015. W ciągu 40. lat uczestniczyła w pracach 39 tomów spośród wszystkich 63 dotychczas wydanych! W jej bibliografii znajduje się 26 sprawozdań, z czego aż 18 na łamach „Rocznika Łódzkiego”, dokumentujących działalność naukowo-badawczą i popularyzatorską łódzkiego środowiska historycznego, w tym PTH-owskiego. Równocześnie z pracą redakcyjną w „Roczniku Łódzkim”, w 1976 roku podjęła współpracę z prowadzoną pod egidą PTH Olimpiadą Historyczną, najpierw jako członek Komitetu Okręgowego, a od 2004 r. jako jego przewodnicząca. Również w 2004 r. weszła w skład Komitetu Głównego Olimpiady Historycznej. To również niemal 40 lat Jej zaangażowania w ten prestiżowy dla środowiska historycznego konkurs. Ponadto przez kilka ostatnich lat przewodniczyła także Okręgowemu Komitetowi Olimpiady pt. „Losy żołnierza i dzieje oręża polskiego”. Pod firmą PTH zredagowała monografię Konstantynowa Łódzkiego, która została laureatką Złotego Ekslibrysu w 2007 r., przyznawanego przez Kapitułę powołaną przez Wojewódzką i Miejską Bibliotekę im. Józefa Piłsudskiego w Łodzi. Z kolei w 2010 r. ukazała się monografia Głowna pod Jej redakcją, a w 2014 r. była współautorką i współredaktorką tomu 2. monografii Sieradza. Zaangażowanie w pracach stowarzyszenia – i to na kilku frontach – przez tak długi czas uzasadniało powierzenie Jej zadania podsumowania działalności Oddziału Łódzkiego PTH w ciągu jego 80. lat istnienia, w okresie 1927-2007. Wywiązała się z niego znakomicie jako współautorka i współredaktorka monografii pt. W służbie historii i społeczeństwa. W tej służbie poświęciła wiele lat swojego życia również na działalność na szczeblu centralnym PTH, najpierw jako członek Komisji Dydaktycznej (2003-2006), następnie członek Sądu Koleżeńskiego (2006-2009), aby w 2009 r. wejść w skład Zarządu Głównego PTH. Wiadomość o Jej śmierci dotarła do ZG PTH w przededniu jego posiedzenia w Krakowie podczas uroczystości związanych z obchodami Roku Jana Długosza. Wspomnienie o Jej działalności zgromadzeni uczcili chwilą milczenia. Obok ogromnej aktywności wykazywanej w pracach na rzecz PTH prof. Maria Nartonowicz-Kot uczestniczyła także w działalności jeszcze innych instytucji naukowych i społecznych. Od 2002 r. była członkiem Łódzkiego Towarzystwa Naukowego uczestnicząc w pracach Wydziału II Nauk Historycznych i Społecznych. Nieco wcześniej, w 1999 r., podjęła współpracę z Uniwersytetem Trzeciego Wieku w Łodzi i w ostatnich latach kierowała Sekcją Historyczną. Była zaproszona do kilku rad naukowych i programowych czasopism i instytucji kulturalno-naukowych. Przewodniczyła Radzie Naukowej „Muzealnego Rocznika Historycznego” wydawanego przez Muzeum Tradycji Niepodległościowej w Łodzi, jako członek wchodziła do Rady Programowej czasopisma „Między Wisłą a Pilicą” (Kielce), Komitetu Redakcyjnego Tomaszowskiego Słownika Biograficz-nego i „Bibliotheca Thomasoviensis”. Ponadto przewodniczyła Radzie Muzealnej Muzeum im. Antoniego Ostrowskiego w Tomaszowie Maz. Zmarłej prof. M. Nartonowicz-Kot bliska była także działalność związkowa, przez całą karierę zawodową należała do ZNP i w związku tym pełniła szereg funkcji. Była m.in. wiceprezesem Rady Zakładowej ZNP w Uniwersytecie Łódzkim oraz prezesem Rady Oddziałowej na Wydziale Filozoficzno-Historycznym (od 2006 r.). Reprezentowała związek w różnych uczelnianych i wydziałowych ciałach kolegialnych. Ogromne zaangażowanie prof. Marii Nartonowicz-Kot na różnych polach aktywności ludzkiej zostało wielokrotnie dostrzeżone, nagrodzone i wyróżnione nagrodami i odznaczeniami. Otrzymała dwukrotnie nagrody naukowe Ministra Edukacji Narodowej (1983, 1990), naukowe, dydaktyczne i organizacyjne Rektora UŁ (ponad 10-krotnie), oraz Prezydenta m. Łodzi (1983, 2002, 2010). Została wyróżniona Honorową Odznaką miasta Łodzi (1988); medalem KEN (2000), który bardzo ceniła; Złotą Odznaką UŁ (2003); medalem „UŁ w służbie społeczeństwu i nauce” (2009); Złotym Medalem za Długoletnią Służbę (2011). Prof. Maria Nartonowicz-Kot zmarła po krótkiej, ale ciężkiej chorobie 26 listopada 2015 r. Uroczystości pogrzebowe odbyły się 1 grudnia 2015 r. w kaplicy Heinzlów na Cmentarzu Starym przy ul. Ogrodowej w Łodzi. Na tej nekropoli została też pochowana. Na zawsze pozostanie w naszej pamięci.

Jarosław Kita, Jan Szymczak

Źródło: Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń Łódzkiego Towarzystwa Naukowego 2015