Profesor Jerzy Dietl (1927-2021)

23 lutego 2021 r. zmarł Prof. dr hab. Jerzy Dietl – wybitny Uczony o renomie międzynarodowej, nauczyciel, badacz, człowiek czynu, społecznik i polityk. Profesor należał do najbardziej cenionych polskich ekonomistów, szczególnie z zakresu marketingu i zarządzania strategicznego. Był człowiekiem wielkiego formatu, cieszącym się szacunkiem i rzeczywistym autorytetem w środowisku akademickim, a co najważniejsze – dobrym człowiekiem, wrażliwym na zło i niesprawiedliwość, pomocnym innym ludziom. Sam tego wszystkiego doświadczyłem. Jestem bowiem uczniem, wychowankiem Profesora. Poznałem Go 57 lat temu, kiedy jako student Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Poznaniu z zapartym tchem, podobnie jak inni moi koledzy, słuchałem wykładów Profesora z „Analizy rynku”. Cała moja kariera zawodowa była ściśle związana z osobą Profesora J. Dietla. Pisałem pod Jego kierunkiem pracę magisterską i doktorską. Korzystałem z opieki merytorycznej i życzliwości Profesora podczas pisania pracy habilitacyjnej. Prowadziliśmy razem wiele badań empirycznych. Opublikowaliśmy wspólnie ponad 80 prac, w tym kilkanaście książek. Zastępowałem Profesora w kierowaniu Instytutem i Katedrą. Profesor był dla mnie zawsze wspaniałym, nieosiągalnym Mistrzem, prawdziwym wzorem do naśladowania. To co osiągnąłem w mojej pracy zawodowej, zawdzięczam przede wszystkim Panu Profesorowi. Mam wielki dług wdzięczności wobec Profesora.

Prof. dr hab. Jerzy Dietl urodził się 28 kwietnia 1927 r. w Inowrocławiu. Był stryjecznym prawnukiem Józefa Dietla, profesora medycyny i balneologi, wielce zasłużonego prezydenta miasta Krakowa. Ojciec – Bronisław był starostą w Galicji, a następnie prezydentem Torunia. Matka, z domu Znaniecka, była kuzynką wybitnego polskiego uczonego – socjologa, profesora Floriana Znanieckiego. W takiej właśnie atmosferze domu rodzinnego, atmosferze szacunku dla wiedzy, nauki i kultury wzrastał Jerzy Dietl. Od 1929 r. mieszkał w Poznaniu. W 1939 r. deportowany z rodziną do Ostrowca Świętokrzyskiego. Tu w ramach tajnego nauczania, ukończył 4 klasy szkoły średniej. Był żołnierzem AK, jeden rok spędził w więzieniu i obozie w Niemczech. Po wojnie rozpoczął studia w Akademii Handlowej (późniejszej WSE, a obecnie UE) w Poznaniu, gdzie uzyskał magisterium w 1950 r. i tu, nawet rok wcześniej, podjął asystenturę. W 1958 r. uzyskał stopień naukowy doktora. Trzy lata później habilitował się w SGPiS w Warszawie. W tym okresie piastował m.in. funkcje kierownika Zakładu Badań Rynkowych, prodziekana i dziekana Wydziału Handlowo – Towaroznawczego. W 1967 r. został przeniesiony służbowo z WSE w Poznaniu na Uniwersytet Łódzki i na Wydziale Ekonomiczno – Socjologicznym został kierownikiem Katedry Ekonomiki Handlu. Tutaj też w roku 1971 otrzymuje „zaległy” – z uwagi na reperkusje polityczne Marca ’68 – tytuł naukowy profesora nadzwyczajnego, a 7 lat później  - profesora zwyczajnego. W 1972 r. kierowana przez Profesora Katedra zostaje włączona do nowo powstałego Instytutu Obrotu Towarowego, Profesor obejmuje funkcję dyrektora Instytutu. Po kolejnej zmianie organizacyjnej (likwidacja Instytutów) Profesor zostaje kierownikiem Katedry Obrotu Towarowego, przekształconej w 1992 r. w Katedrę Marketingu. Jest jednym z głównych twórców Wydziału Zarządzania UŁ, utworzonego w 1994 r. na bazie 5 katedr i jednego samodzielnego zakładu, wyodrębnionych z Wydziału Ekonomiczno – Socjologicznego. Po ukończeniu 70 lat pracował w Uniwersytecie Łódzkim na 1/3 etatu, aż do 2003 r. W tym czasie związał się także z Wyższą Szkołą Biznesu – National Louis University w Nowym Sączu, gdzie pracując na stanowisku profesora prowadził wykłady do 2006 r. Współpracował również z Akademią Leona Koźmińskiego w Warszawie, pełniąc od 2000 r. funkcję Zewnętrznego Egzaminatora Akademii. Od 2003 r. był także członkiem jej Rady Powierniczej.

Dorobek naukowy Profesora J. Dietla jest imponujący. Jest autorem/współautorem ok. 500 publikacji, w tym ponad 30 książek oraz ok. 100 artykułów w periodykach zagranicznych. Przedmiotem rozważań były zawsze aktualne i ważne problemy z zakresu ekonomii i zarządzania, niejednokrotnie wybiegające w przyszłość. To co uważam za szczególnie cenne, to oparcie rozważań na wynikach szeroko zakrojonych badań empirycznych. W gronie współpracowników, zarówno poznańskiego jak i łódzkiego środowiska akademickiego, Profesor uchodził za „tytana” pracy badawczej. Zawsze mówił, iż nie ma rozwoju naukowego bez badań. Jego zainteresowania naukowo – badawcze były niezwykle rozległe. Przyjmując pewne ograniczenia, można wyodrębnić sześć podstawowych nurtów badawczych, a mianowicie (w układzie chronologicznym):

• rynek rolny, łącznie z handlową i produkcyjną obsługą wsi i rolnictwa,
• handel i dystrybucja,
• badania rynkowe i marketingowe,
• marketing i zarządzanie przedsiębiorstwem,
• polityka gospodarcza i zmiany strukturalne w okresie transformacji polskiej gospodarki,
• kształcenie i edukacja dla potrzeb biznesu.

Pierwszy z przedstawionych nurtów był – moim zdaniem - szczególnie bliski Profesorowi. Problematyka ta była bowiem przedmiotem Jego zainteresowań od początku kariery akademickiej do końca lat 90-tych ubiegłego wieku. Liczne publikacje, w tym przede wszystkim pozycje książkowe, oparte na rezultatach szerokich badań empirycznych stawiały Profesora w ścisłym gronie najważniejszych autorytetów naukowych z zakresu ekonomiki rolnictwa, rynku rolnego i gospodarki żywnościowej. Pierwszą znaczącą publikacją z tej tematyki była książka „Rynek produktów rolnych”, wydana przez PWRiL w 1959 r., stanowiąca syntezę wyników kilkuletnich badań i studiów literaturowych, przeprowadzonych za granicą (m.in. na kilku uniwersytetach w RFN). Odbiła się ona szerokim echem w środowisku akademickim, które oceniło ją bardzo wysoko. Kolejne wartościowe publikacje z tego zakresu to: „Handel targowiskowy płodami ogrodniczymi”, SIB, Warszawa 1972; „Rynek płodów ogrodniczych w regionie łódzkim”, Wyd. UŁ, Łódź 1975 (współautorzy: B. Gregor i G. Adamczyk); „Wpływ czynników społeczno – ekonomicznych na przestrzenną strukturę rolnictwa w Polsce”, PWN, Warszawa 1978 (współautor: B. Gregor); „Związki indywidualnych gospodarstw rolnych z otoczeniem rynkowym i instytucjonalnym”, Wyd. UŁ, Łódź 1985 (współautor: B. Gregor); „Warunki życia i pracy ludności rolniczej a zmiany w strukturze agrarnej”, Akademia Rolnicza, Wrocław 1989 (współautor: B. Gregor i A. Kopias).

Drugi nurt zainteresowań dotyczył problematyki handlu i dystrybucji. Podjęte przez Profesora wraz z Zespołem szeroko zakrojone studia empiryczne, realizowane głównie w ramach tzw. Badań Centralnie Sterowanych, koncentrowały się na ocenie stanu rozwoju handlu z punktu widzenia efektywności oraz pożądanych kierunków dalszego jego rozwoju. Niezwykle cenne okazały się również międzynarodowe studia porównawcze nad systemem dystrybucji w Polsce i w wybranych krajach europejskich. Ich wyniki były prezentowane na międzynarodowych konferencjach naukowych oraz w artykułach publikowanych w kraju i za granicą (m.in. w tak renomowanych czasopismach jak „Journal and Global Marketing” czy też „Journal of Business Research”). Ukoronowaniem dociekań naukowych Profesora w ramach omawianego nurtu badawczego była książka „Handel we współczesnej gospodarce”, PWE, Warszawa 1991. Została ona wysoko oceniona przez środowisko naukowe ze względu na jej walory poznawcze, metodyczne i aplikacyjne.

Osoba Profesora J. Dietla jest kojarzona przez świat nauki jako wybitny specjalista z zakresu marketingu o renomie międzynarodowej. Był prekursorem nauki o marketingu w Polsce. Stworzył podwaliny znanej w kraju i za granicą „Łódzkiej Szkoły Marketingu”, którą przez cały czas twórczo rozwijał. W 1977 r. ukazała się nakładem PWE Jego książka „Marketing. Wybrane zagadnienia”. Była to pierwsza w kraju praca o marketingu „z prawdziwego zdarzenia” – pełna, kompleksowa, na wskroś uniwersalna. Ukazuje istotę orientacji, uwarunkowania i przesłanki rozwoju, znaczenie trafnego rozpoznania rynku dla potrzeb decyzji strategicznych i operacyjnych. Jej kolejne, zmienione i rozszerzone wydania zostały opublikowane w latach 1981 i 1985. Z tego fundamentalnego dzieła do dziś korzystają badacze, a także nauczający i studiujący marketing. Profesor na bazie marketingu nawiązuje liczne kontakty międzynarodowe. Odwiedza wiele uczelni zachodnich, prowadzi wykłady i seminaria. Bierze udział w konferencjach międzynarodowych, prezentując referaty. Publikuje za granicą kilkanaście artykułów. Ponad 20 lat później wydaje drugą książkę: „Zarządzanie marketingowe”, WSB NLU, Nowy Sącz 2006. Jest to praca zupełnie inna od publikacji o podobnym tytule, jakich wiele ukazało się na rynku wydawniczym w Polsce. Charakteryzuje ją głębokie osadzenie w problemach mikroekonomii i zarządzania, spojrzenie interdyscyplinarne i zarazem dążenie do integracji wiedzy i zapewnienia kompleksowości koncepcji działań rynkowych firmy.

Obszarem zasługującym na szczególne podkreślenie jest działalność Profesora na polu kształcenia i edukacji dla potrzeb biznesu. Niemały wpływ na to miało powołanie do życia w 1991 r. Fundacji Edukacyjnej Przedsiębiorczości w Łodzi. Profesor J. Dietl był jednym z głównych twórców Fundacji, członkiem jej Rady i od chwili powstania – prezesem Zarządu. Fundacja pod kierunkiem Profesora, w oparciu o współpracę z Polsko – Amerykańskim Funduszem Przedsiębiorczości i Fundacją Wolności, wniosła trudny do przecenienia wkład w wielkie dzieło – udziału „uczelni w tworzeniu społeczeństwa obywatelskiego”, rozwój „kapitału intelektualnego dla gospodarki rynkowej”, nowoczesnej dydaktyki ekonomii, zarządzania i marketingu na poziomie akademickim, opartej o światowe standardy nauczenia.

Przedstawione, z konieczności wybiórczo, działania Profesora J. Dietla na niwie naukowej budzą ogromny szacunek. Zaangażowanie w prace naukowo – badawcze oraz osiągnięcia naukowe dowodzą, że mamy do czynienia z osobą, która wniosła wielki wkład w rozwój nauk ekonomicznych. Było to możliwe dzięki rozległej wiedzy Profesora, gruntownemu wykształceniu, umiejętności logicznego i syntetycznego myślenia, znakomitemu przygotowaniu metodycznemu oraz rzadko spotykanej pracowitości. Sprawą godną podkreślenia jest także umiejętność budowania zespołów badawczych oraz współpracy z członkami zespołu. O pozycji naukowej Profesora świadczy również Jego przynależność do liczących się komitetów i stowarzyszeń naukowych w kraju i za granicą. Był m.in. członkiem European Society for Opinion and Marketing Research, European Marketing Academy, European Economic Association. W kraju był członkiem m.in. Komitetu Ekonomiki Rolnictwa PAN, Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN, Komitetu Nauk o Zarządzaniu PAN, Centralnej Komisji ds. Tytułu i Stopni Naukowych. Za swoje osiągnięcia Profesor otrzymał 2-krotnie najwyższe wyróżnienie w świecie akademickim tytuł Doktora Honoris Causa: Uniwersytetu Jean Moulin Lyon III we Francji (1977 r.) oraz Akademii Leona Koźmińskiego w Warszawie (2015 r.).

Zadaniem każdego profesora jest kształcenie młodej kadry naukowej. Dorobek Profesora pod tym względem jest tak samo imponujący jak na innych polach działalności. Profesor wypromował 29 doktorów. Był recenzentem ponad 70 prac doktorskich. Przygotował ponad 50 recenzji dorobku na stopień dr hab. i ponad 20 ocen wniosków o nadanie tytułu profesora. Był recenzentem w postępowaniu o nadanie tytułu Doktora Honoris Causa Lady Margaret Thatcher przez Akademię Ekonomiczną w Poznaniu i recenzentem takiego samego wniosku w przypadku „guru” współczesnego marketingu Philipa Kotlera (Akademia Ekonomiczna w Krakowie).

Godna odnotowania jest aktywna postawa Profesora na niwie społecznej i politycznej. Nigdy nie był obojętny na zjawiska i procesy zachodzące w otaczającej nas rzeczywistości. Ograniczę się tylko do wybranych aktywności Profesora na tym polu w latach 80-tych i na początku lat 90-tych. Wtedy bowiem miało miejsce apogeum zaangażowania Profesora w sprawy decydujące o nowym obliczu kraju. W latach 1980 – 1995 był aktywnym działaczem „Solidarności”, m.in. ekspertem i doradcą w rejonie bydgoskim, warszawskim i łódzkim. Współpracował także z Solidarnością Rolników Indywidualnych. W latach 1982 – 1989 był w Komitecie Organizacyjnym Fundacji Rolniczej, powołanym przez Prymasa Polski; negocjował ze stroną rządową sprawę utworzenia Fundacji. W 1990 r. został członkiem Komitetu Kościelnego Rolnictwa, a w 1991 r. członkiem Rady Naczelnej Fundacji Kościelnej. W latach 1988 – 1991 był jednym z założycieli, a później prezesem Łódzkiego Towarzystwa Gospodarczego. W 1988 r. Lech Wałęsa powołuje Profesora J. Dietla do Komitetu Obywatelskiego. Brał udział w pracach przygotowawczych Okrągłego Stołu, a następnie w jego obradach jako członek Podzespołu Rolniczego. Szczególnie ważną datą dla Profesora był dzień 4 czerwca 1989 r. Wówczas zostaje wybrany na Senatora RP. Podczas trwania kadencji Senatu (1989 – 1991) był przewodniczącym Nadzwyczajnej Komisji Senackiej dla Legislacji Ekonomicznej, wiceprzewodniczącym Senackiej Komisji Gospodarki Narodowej oraz członkiem Senackiej Komisji Spraw Zagranicznych. Reprezentował Senat w wielu negocjacjach i konferencjach, głównie o charakterze międzynarodowym. Wygłaszał referaty m.in. w Komisji Europejskiej w Genewie oraz w Parlamencie Europejskim w Strasburgu. W latach 1990 – 1992 był członkiem Rady Ekonomicznej przy Radzie Ministrów, a w roku 1992 zostaje członkiem Rady Gospodarczej przy Premierze RP.

Środowisko akademickie z ogromnym smutkiem i żalem przyjęło wiadomość o śmierci Profesora J. Dietla. Szczególnie mocno przeżyli to Jego wychowankowie i współpracownicy. Pamięć o Profesorze pozostanie w naszych sercach na zawsze.   

Prof. dr hab. Bogdan Gregor

Członek Wydziału II Łódzkiego Towarzystwa Naukowego

Z wielkim żalem zawiadamiamy, że 23 lutego 2021 r. w wieku 94 lat zmarł

prof. dr hab.

Jerzy Dietl

Wybitny ekonomista

Członek Łódzkiego Towarzystwa Naukowego

Wyrazy głębokiego współczucia Rodzinie i Bliskim Pana Profesora składają
Prezes, Zarząd i cała społeczność Łódzkiego Towarzystwa Naukowego